Prawo autorskie | Copyright Law

Prawo panoramy – czy wolno fotografować budynki?

street-art-606379_1280

Coraz więcej turystów wyjeżdżających na wakacje i uwieńczających chwile spędzone podczas takich wyjazdów zastanawia się i zadaje pytanie – czy można wykorzystać zdjęcie budynków, jeśli w tle znajdują się obiekty architektoniczne np. selfie w tle Pałacu Kultury i Nauki czy Wieży Eiffla?

Podstawą dla udzielenia odpowiedzi na to pytanie jest stwierdzenie, że prawo autorskie ma charakter terytorialny co oznacza, że odpowiedź będzie zależała od tego, w jakim Państwie panorama została uwieczniona na fotografii.

Polskie regulacje prawne

W Polsce  przyjęto wolność panoramy, jako jedną z form dozwolonego użytku. Co sprawia, że aby można było legalnie wykorzystać takie zdjęcie muszą zostać spełnione ściśle określone warunki wskazane w art. 33 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 33 Wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku. 

Prawo panoramy wolno zastosować, gdy:

  • utwór wystawiony został na stałe,
  • wystawiono go na ogólnie dostępnych drogach, ulicach placach lub w ogrodach,
  • rozpowszechnianie nastąpi nie do tego samego użytku.

Wolno rozpowszechniać fotografii, na której jest utwór architektoniczny bez zgody twórcy, jeśli dany utwór ma charakter stały, znajduje się w ogólnodostępnym miejscu i rozpowszechnienie następuje w innym celu niż ten, czyli nie jest dokonywane w celu kopiowania utworu.

Nie są objęte prawem panoramy utwory:

  • wystawione tymczasowo np. instalacje na otwartym powietrzu, wystawy sklepowe,
  • ukryte za ogrodzeniem obiekty użyteczności publicznej lub budynki prywatne,
  • budynki, do których dostęp jest odpłatny.

Co więcej, prawo panoramy zapewnia wolność fotografowania i rozpowszechniania fotografii w każdym celu, w tym komercyjnym, oprócz rozpowszechniania w tym samym celu.

Co ze sztuką uliczną, czyli graffiti i muralem? Czytaj dalej „Prawo panoramy – czy wolno fotografować budynki?”

Prawo autorskie | Copyright Law

Umowa licencyjna vs. umowa o przeniesienie praw autorskich

software-417880_1280

Ustalenie tego, jaki rodzaj umowy będzie korzystny w danej sytuacji jest ważne zarówno dla twórców utworów (np. malarzy, pisarzy, projektantów, programistów), jak i korzystających z tych utworów. Ten wybór będzie decydował o tym, jakie prawa i przez jaki okres im przysługują w związku z autorstwem lub korzystaniem z danego utworu. 

Umowa licencyjna

Umowa licencyjna to umowa ureguowana w art. 66-68 prawa autorskiego, poprzez którą jeden podmiot zezwala na korzystanie ze swego utworu innemu podmiotowi.

Wyróżnia się umowę licencyjną:

  • niewyłączną
  • wyłączną

Umowa licencyjna niewyłączna określa, że twórca utworu (licencjodawca) ma nadal możliwość udzielania dalszych licencji. Natomiast umowa licencyjna wyłączna daje korzystającemu z utworu (licencjobiorcy) wyłączne prawo korzystania z utworu.

Warunki stawiane umowie licencyjnej wyłącznej:

  • forma pisemna
  • może zostać zawarta na czas nieoznaczony, a jeśli nie wskazano tego, to uważa się, że została zawarta na okres 5 lat, gdy została zawarta na okres dłuższy przyjmuje się, że została zawarta na czas nieoznaczony.

Niewypowiadalność licencji zawartej na oznaczony czas

Licencja zawarta na okres dłuższy niż 5 lat nie może zostać wypowiedziana i dopiero po tym okresie staje się licencją zawartą na czas nieoznaczony i można dokonać jej wypowiedzenia.

Licencjobiorca może udzielać sublicencji tylko jeśli zostało to przewidziane w licencji.

Licencja może stać się licencją dożywotnią (wieczysta), ale katalog praw, które przysługują licencjobiorcy jest ciągle odmienny niż ten, który przysługuje twórcy utworu.

Czy zatem jest inne wyjście w sytuacji, gdy korzystający z utworu chce nabyć prawa do niego? Czytaj dalej „Umowa licencyjna vs. umowa o przeniesienie praw autorskich”

Prawo autorskie | Copyright Law

Organizacje zbiorowego zarządzania: licencje i tantiemy

granja-1789216_1280.jpg

Czym jest organizacja zbiorowego zarządzania?

Organizacja zbiorowego zarządzania (OZZ) to stowarzyszenie zrzeszające uprawnionych lub podmioty reprezentujące uprawnionych, którego podstawowym celem statutowym jest zbiorowezarządzanie prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na rzecz uprawnionych w zakresie zezwolenia udzielonego mu przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (art. 3 pkt 2 ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi).

Jak w praktyce funkcjonują organizacje zbiorowego zarządzania (OZZ)?

OZZ udzielają zgody na korzystanie z rozpowszechnionego utworu (w formie licencji), pobierają wynagrodzenie od korzystających z utworów (inkaso) i dokonują podziału i wypłaty zainkasowanych środków (repartycja).

Licencja —– Inkaso —- Repartycja 

OZZ pobierają tantiemy zgodnie z przyjętą tabelą stawek wynagrodzeń za odtwarzanie utworów i przedmiotów praw pokrewnych.

OZZ mają obowiązek traktować wszystkich twórców identycznie. Natomiast twórcy mają prawo zrzec się pośrednictwa OZZ w pobieraniu dla nich tantiem.

Tantiemy pobierane są w szczególności od (przykłady pól eksploatacji):

  • publicznego odtwarzania utworów
  • publicznego wykonania utworów
  • wyświetlania i publicznego odtworzenia utworów audiowizualnych
  • wypożyczania egzemplarzy
  • nadawanie utworów przez stacje radiowe i telewizyjne
  • wystawienia utworów
  • wykorzystanie utworów w sieciach bezpośredniego dostępu do Internetu i inne.

Poza pobieraniem tantiem, OZZ mają również inne zadania:

  • podejmują interwencje w razie naruszeń praw do artystycznych wykonań
  • udzielają wsparcia dla przedsięwzięć artystycznych
  • pobierają opłaty od „czystych nośników”, czyli opłaty wliczone w cenę urządzeń służących do powielania utworów (opłata stanowi swoiste wynagrodzenie dla twórców)
  • oferuje bezpłatne konsultacje prawne dla zrzeszonych artystów

Jakie organizacje zbiorowego zarządzania funkcjonują w Polsce?

Czytaj dalej „Organizacje zbiorowego zarządzania: licencje i tantiemy”

Prawo autorskie | Copyright Law

Ochrona prawna programu komputerowego: kod źródłowy, sprawa Used Soft i legalny nabywca

computer-1209641_1280

Program komputerowy i jego ochrona

Nie ma ustawowej definicji programu komputerowego. W doktrynie przyjmuje się szeroką definicję i wskazuje się, że jest to „zestaw instrukcji wykonywanych bezpośrednio lub pośrednio przez komputer w celu osiągnięcia określonego rezultatu”.

Słychać często pytania o to, w jaki sposób można chronić programy komputerowe?

Co do zasady program komputerowy nie podlega patentowaniu, ale istnieją metody wykorzystania patentu dla jego ochrony, o czym innym razem.

Standardowo program komputerowy podlega ochronie prawa autorskiego, jak każdy utwór literacki (utwór słowny). Odrębnie ochronie podlega interfejs programu komputerowego, czyli to co widzimy gołym okiem.

Prawo autorskie chroni:

  1. kod źródłowy (zapisany na podstawie algorytmu tekst programu przy użyciu składni wybranego języka programowania);
  2. kod wynikowy (0,1; nazywany również maszynowym lub wykonalnym; plik zawierający rozkazy, instrukcje, polecenia gotowe do wykonania przez procesor).

Zamiana kodów poprzez dekompilację (z kodu wynikowego na źródłowy) jest co do zasady zakazana.

Na czym polega specyfika ochrony programu komputerowego?

Ta specyfika polega na tym, że z programem komputerowym łączą się:

a) prawa autorskie – sprowadzone tylko do prawa autorstwa i prawa oznaczania autora (imię i nazwisko, pseudonim lub udostępnianie anonimowe). Czytaj dalej „Ochrona prawna programu komputerowego: kod źródłowy, sprawa Used Soft i legalny nabywca”

Prawo autorskie | Copyright Law

Dozwolony użytek publiczny i osobisty „fair use” w Polsce

zrzut ekranu 2019-01-7 o 09.46.47
Foto: writecomics.com

Czym jest dozwolony użytek?

Dozwolony użytek to możliwość korzystania z utworu bez konieczności uzyskiwania zgody uprawnionego. Takie wykorzystanie utworu nie może naruszać praw twórcy poza zakres objęty dozwolonym użytkiem i stanowi wyjątek od ogólnych zasad ochrony prawa autorskiego. Poniżej opisane zostały zasady korzystania z instytucji dozwolonego użytku tylko w zakresie prawa polskiego.

Rodzaje dozwolonego użytku:

  • publiczny, w tym dozwolony użytek edukacyjny;
  • osobisty (prywatny).

Dozwolony użytek uzasadniony jest interesem społecznym i umożliwia rozwój społeczeństwa w dziedzinie kultury i sztuki. Bez dozwolonego użytku nie byłoby możliwe korzystanie z cudzego utworu, czyli np. pożyczenie książki znajomemu czy odtworzenie muzyki na urodzinach.

Dozwolony użytek osobisty

Dozwolony użytek osobisty (prywatny) to możliwość korzystania z rozpowszechnionego już utworu bez konieczności uzyskiwania zgody twórcy. Aby móc korzystać z dozwolonego użytku osobistego należy spełnić poniższe trzy warunki:

  1. Utwór musi być już rozpowszechniony (np. nie obejmuje utworów przedpremierowych);
  2. Krąg osób korzystających z utworu to osoby pozostające ze sobą w związku osobistym, w tym stosunku pokrewieństwa (spokrewnienie w linii prostej np. ojciec, babcia lub bocznej np. ciotka, brat, siostra), powinowactwa (małżonek z rodziną drugiego małżonka) lub w stosunku towarzyskim (np. przyjaciele z klasy).
  3. Nieodpłatność i cel niekomercyjny, czyli w innym celu niż zarobkowym lub handlowym.

Dozwolony użytek nie dotyczy utworów znajdujących się w domenie publicznej, gdyż co do tych utworów prawa autorskie majątkowe już wygasły.

Dozwolony użytek osobisty nie obejmuje programów komputerowych (wyłączenie). Czytaj dalej „Dozwolony użytek publiczny i osobisty „fair use” w Polsce”

Prawo autorskie | Copyright Law

Prawa autorskie do utworu

main-image
Foto: Katsushika Hokusai’s Under the Wave off Kanagawa, domena publiczna, CCO.

Pojęcie utworu

Prawo autorskie chroni „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” (utwór), (art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dalej jako PrAut.).

Taki przejaw działalności twórczej człowieka musi spełniać następujące warunki:

  • musi mieć charakter twórczy;
  • musi mieć indywidualny charakter (niepowtarzalny);
  • musi zostać ustalony w jakiejkolwiek postaci.

Nieobjęte ochroną prawno-autorską są:

  • idee, pomysły, odkrycia;
  • procedury, metody i zasady działania, koncepcje matematyczne;
  • akty normatywne (ustawy, rozporządzenia);
  • proste informacje prasowe;
  • wytwory o niskim poziomie twórczości;

Czy należy zarejestrować utwór, aby korzystać z ochrony prawa autorskiego?

Nie, zgodnie z art. 1 ust. 4 PrAut., ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Nie istnieje żaden rejestr utworów objętych ochroną. Ochrona przysługuje od momentu stworzenia utworu (ustalenia).

Pytania dotyczące konieczności rejestracji wiążą się zwykle z tym, że w niektórych państwach taka rejestracja utworu jest możliwa np. w Hiszpanii czy w Stanach Zjednoczonych (Library of Congress).

Kim jest twórca utworu?

Zgodnie z art. 8 ust. 2 PrAut. “ domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze zostało uwidocznione na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu”.

Coraz częściej w ostatnich latach pojawiają się pytania, o to, czy zwierzę albo maszyna (sztuczna inteligencja) mogą zostać uznane za twórcę utworu. O tym więcej już niedługo.

Prawa autorskie twórcy utworu

Każdy twórca utworu (dzieła) korzysta z dwóch rodzajów praw autorskich:

  • autorskie prawa osobiste;
  • autorskie prawa majątkowe.

Autorskie prawa osobiste są prawa niezbywalne i nieograniczone w czasie.

W przeciwieństwie do autorskich praw osobistych, autorskie prawa majątkowe to prawa zbywalne, ograniczone w czasie (70 lat, z wyjątkami) i takie, które stanowią przedmiot obrotu gospodarczego.

Prawa autorskie są przedmiotem umów o przeniesienie prawa oraz licencji i sublicencji, o których wkrótce.

Rodzaje utworów

Według efektu procesu twórczego wyróżnia się:

  • utwór samoistny i inspirowany;
  • utwór z zapożyczeniami i zależny czy stanowiący opracowanie cudzego utworu;
  • utwór zbiorowy oraz zbiory utworów;
  • utwór pracowniczy;

Według dziedziny twórczości w Polsce wymienia się:

  • utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
  • plastyczne;
  • fotograficzne;
  • lutnicze;
  • wzornictwa przemysłowego;
  • architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
  • muzyczne i słowno-muzyczne;
  • sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
  • audiowizualne (w tym filmowe).

Według autorstwa utworu:

  • utwór współautorski;
  • utwory połączone.

Prawo autorskie w orzecznictwie

W każdej indywidualnej sytuacji należy określić, czy dany przejaw twórczości może zostać uznany za utwór i korzystać z ochrony prawa autorskiego.

Poziom twórczości i niepowtarzalności są kluczowe dla ustalenia praw autora i możliwości ich ochrony.

Co warto zapamiętać?

  • Nie każdy przejaw twórczości spełnia warunki do uznania go za utwór i korzystania z ochrony;
  • Twórca nie musi spełniać żadnych formalności, aby uzyskać ochronę prawa autorskiego;
  • Powyższe zasady obowiązują na terytorium Polski, dlatego w każdym odrębnym przypadku należy określić najpierw właściwe dla danej sytuacji przepisy prawa.

 

Stan na dzień: 9 stycznia 2019 roku

 

 

Prawo autorskie | Copyright Law

Wolne licencje – Creative Commons, GNU, open source

 

cc-by-sa_icon
Foto: Creative Commons. 

 

Każdy z nas może stworzyć swoją licencję lub udostępniać utwory z zastosowaniem dostępnych licencji. Jedynym warunkiem skuteczności takiego rozwiązania jest jego zgodność z obowiązującym prawem.

Ważne jest, aby zapoznać się z treścią licencji, na podstawie której udostępniamy utwory nasze lub osób trzecich, tak aby nie narazić się na ewentualną odpowiedzialność lub aby móc chronić swoją twórczość.

Twórcą koncepcji wolnego oprogramowania (w konsekwencji wolnych licencji) jest Richard Stallman. Ten programista uznał, że aby uznać licencję za wolną należy wziąć pod uwagę to, czy respektuje cztery poniższe wolności:

Dostęp Mam prawo do zapoznania się z utworem (czyli utwór musi być jakoś rozpowszechniony)
Rozpowszechnianie Mam prawo do swobodnego rozpowszechniania kopii utworu
Adaptacja Mam prawo do tworzenia utworów zależnych na własne potrzeby
Rozpowszechnianie adaptacji Mam prawo do swobodnego rozpowszechniania utworów zależnych (czyli mam prawo do pomagania innym)

GNU General Public License

Jedną z najstarszych wolnych licencji jest licencja GNU GPL (GNU General Public License) wykorzystywana w dystrybucji wolnego oprogramowania. Stworzona została przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena w 1989 roku. Inną taką licencją jest GFDL (GNU Free Documentation License). Ale w praktyce były trudne do efektywnego użycia i rzadko są stosowane.

CREATIVE COMMONS

Creative Commons to zbiór wzorców umów licencyjnych, które umożliwiają udostępnianie utworu pod określonymi warunkami. Zwykle te licencje przedstawiane są w sposób ustandaryzowany za pomocą ikon.

Creative Commons nie stosuje się do licencjonowania oprogramowania i dla niego zaleca się licencje Free Software Foundation albo Open Source Initiative.

Dostępne są 4 rodzaje licencji (występujące w 6 kombinacjach), które umożliwiają kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie utworu pod warunkiem: Czytaj dalej „Wolne licencje – Creative Commons, GNU, open source”

Prawo autorskie | Copyright Law

Gdzie szukać darmowych zdjęć? Po 20 latach odwilż w domenie publicznej

 

pdmonet-a41391
Zdjęcie: Kobieta z parasolem, Claude Monet, 1875, CCO, domena publiczna.

Z dniem 1 stycznia 2019 roku do domeny publicznej przeszły utwory z 1923 roku.

Czym jest domena publiczna?

Domena publiczna to zbiór utworów, które z różnych względów nie są objęte ochroną i można dowolnie z nich korzystać. Takie utwory mogły nigdy nie korzystać z ochrony albo prawa te już wygasły. W domenie publicznej znajdują się zarówno dzieła literackie, jak i dzieła plastycznych (obrazy, rysunki, zdjęcia) oraz utwory muzyczne i audiowizualne.

Rozwój koncepcji dot. domeny publicznej

Początków założeń dla domeny publicznej szukać można już w starożytnym Rzymie, gdzie istniała kategoria „rzeczy, których nie można posiadać na własność”. W XVIII-wiecznym Statucie Anny z 1710 roku wskazano, że po 14 latach od publikacji autor tracił prawo do dzieła.

W 2010 roku opublikowano „Manifest Domeny Publicznej”, gdzie wyjaśniono

„domena publiczna leży u podstaw naszej świadomości, wyrażonej przez wspólnotę wiedzy i kultury. Jest surowcem, dzięki któremu tworzymy nową wiedzę i dzieła kultury (…) jest niezbędna dla zapewnienia społecznego i ekonomicznego dobrobytu naszych społeczeństw”.

Prawo a domena publiczna

W polskim prawie, termin domena publiczna nie istnieje. Przyjąć można, że w domenie publicznej znajdują się następujące rodzaje utworów:

  • utwory nigdy nie były przedmiotem prawa autorskiego ze względu na czas, w którym powstały

  • wygasły do nich autorskie prawa majątkowe, gdyż minęło już 70 lat od śmierci ich autora, ostatniego ze współautorów, daty rozpowszechnienia lub daty ustalenia utworu

  •  dokumenty i materiały urzędowe

  • nie są wytworem ludzkiej pracy np. eksponaty geologiczne.

Zgodnie polską ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 roku:

Autorskie prawa majątkowe wygasną z upływem lat 70 (z wyjątkami wskazanymi w ustawie): Czytaj dalej „Gdzie szukać darmowych zdjęć? Po 20 latach odwilż w domenie publicznej”