Kategoria: Prawo autorskie | Copyright Law

Prawo autorskie | Copyright Law, Prawo własności intelektualnej | Intellectual Property Law

Czy w Polsce sztuczną inteligencję można uznać za twórcę utworu według prawa autorskiego?

Judyta Kasperkiewicz

W aktualnym stanie prawnym w Polsce sztuczna inteligencja (AI) nie może zostać uznana za twórcę utworu. Oznacza to, że dzieła stworzone w pełni przez AI nie podlegają ochronie prawnoautorskiej.

Podstawa prawna – Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Zgodnie z art. 1 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83):

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, bez względu na wartość, przeznaczenie i sposób wyrażenia.”

Kluczowe jest pojęcie „działalności twórczej” – polskie prawo zakłada, że twórcą może być tylko człowiek, ponieważ AI nie podejmuje świadomych, twórczych decyzji.

Czy utwory AI są chronione prawem autorskim?

  • Jeśli utwór powstał w całości dzięki AI, nie jest uznawany za chroniony prawem autorskim.
  • Jeśli człowiek ma istotny wkład w proces twórczy (np. znacząco edytuje, wybiera parametry, poprawia detale), może zostać uznany za autora.

Kto posiada prawa do dzieła stworzonego przez AI?

W Polsce nie ma jasnych przepisów regulujących to zagadnienie, ale istnieją trzy możliwe scenariusze:

  1. Dzieło nie jest chronione – jeśli AI stworzyło je bez istotnego udziału człowieka, należy do domeny publicznej.
  2. Prawo do dzieła przysługuje osobie, która użyła AI – jeśli użytkownik miał istotny wkład w powstanie dzieła (np. precyzyjne promptowanie).
  3. Prawo do dzieła przysługuje firmie – jeśli AI działa w ramach pracy pracownika (np. generowanie obrazów przez AI dla agencji reklamowej).

Przypadki z innych krajów – wpływ na Polskę

  • Wielka Brytania – uznaje „machine-generated works” i przypisuje prawa osobie, która „zaprogramowała” AI.
  • Unia Europejska – trwają prace nad regulacjami dotyczącymi AI i praw autorskich (np. AI Act).
  • Polska może w przyszłości dostosować prawo do regulacji unijnych, ale na razie nie ma konkretnych zmian.

Czy AI może pomóc w twórczości?

Tak, w Polsce można korzystać z AI jako narzędzia wspomagającego tworzenie, ale kluczowe jest, aby człowiek wniósł istotny wkład w ostateczne dzieło.

Podsumowując:

  • AI nie może być autorem w Polsce
  • Jeśli człowiek wnosi twórczy wkład, może mieć prawa do utworu
  • Jeśli AI wygeneruje coś samo, to prawdopodobnie należy do domeny publicznej.

Stan prawny na dzień: 25 marca 2025 roku

Zdjęcie: freepik.com

Prawo autorskie | Copyright Law, Prawo własności intelektualnej | Intellectual Property Law

Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku

Judyta Kasperkiewicz

 Jak chroniony jest wizerunek według polskiego prawa?

Polskie prawo reguluje, w jaki sposób chroniony jest wizerunek w art 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 

Co do zasady, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na niej przedstawionej. W ustawie nie zostało określone w jakiej formie ta zgoda powinna zostać udzielona. Zgoda może zostać udzielona ustnie, e-mailem, na piśmie. Forma pisemna jest najbardziej wartościowa pod względem dowodowym i w związku z tym zalecana.

Prawo dopuszcza dwa wyjątki, kiedy taka zgoda nie jest wymagana:

  1. osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;
  2. osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Jakie uprawnienia przysługują osobie, której wizerunek jest rozpowszechniany bez jej zgody? 

  • żądanie zaniechania
  • żądanie usunięcia skutków poprzez złożenie publicznie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie
  • w razie zawinienia żądanie przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia lub na żądanie twórcy zobowiązać do uiszczenia sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 78 ust. 1 ustawy)

Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku a zapłata 

Czytaj dalej „Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku” →
Prawo autorskie | Copyright Law

Opinia AG M. Szpunara w sprawie ochrony prawnoautorskiej wzorów przemysłowych (C-683/17, Cofemel vs. G-Star Raw CV)

Judyta Kasperkiewicz

summer-2446567_1280

Wzór przemysłowy

Zgodnie z definicją zawartą w art. 102  polskiej ustawy Prawo własności przemysłowej, wzorem przemysłowym jest  „nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację”. 

Przykładami wzorów przemysłowych są:

  • opakowania
  • etykiety
  • meble
  • zabawki
  • butelki
  • ubrania

Ochrona wzorów przemysłowych

Ochronę można uzyskać poprzez rejestrację wzoru przemysłowego zgodnie z jedną z dostępnych procedur:

  • krajową
  • regionalną (np. unijną)
  • międzynarodową

Rejestracji w polskim Urzędzie Patentowym dokonuje się na 25 lat, przy czym ten czasookres podzielony jest na krótsze 5-letnie okresy ochronne.

Opłaty

OPŁATY JEDNORAZOWE

Lp.   Wyszczególnienie  Wysokość opłaty w zł
I Opłaty jednorazowe
1 Za zgłoszenie wzoru przemysłowego  300,00
Od oświadczenia o korzystaniu z pierwszeństwa – za każde pierwszeństwo  100,00
2 Od wniosku o przywrócenie terminu lub wniosku o uwzględnienie uchybienia terminu z powodu nadzwyczajnych okoliczności 80,00
3 Za publikację o udzielonym prawie z rejestracji 70,00

OPŁATY OKRESOWE

Tytuł opłaty Wysokość opłaty w zł
za pierwszy okres ochrony (1., 2., 3., 4. i 5. rok ochrony) 150,00
za drugi okres ochrony (6., 7., 8., 9. i 10. rok ochrony) 250,00
za trzeci okres ochrony (11., 12., 13., 14. i 15. rok ochrony) 500,00
za czwarty okres ochrony (16., 17., 18., 19. i 20. rok ochrony) 1000,00
za piąty okres ochrony (21., 22., 23., 24. i 25. rok ochrony) 2000,00

Przy rejestracji brany jest pod uwagę wymóg:

  • postaci wytworu lub jego części, czyli musi odnosić się do zewnętrznych elementów wytworu, takich jak kształt, struktura, układ linii, kontury, właściwości powierzchni, rysunek, ornament, kolorystyka itp.
  • nowości
  • indywidualnego charakteru.

Rejestracja wzoru przemysłowego w UE

Rejestracji dokonuje się w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) w Alicante lub za pośrednictwem Urzędu Patentowego RP. Opłata od podstawowego zgłoszenia wzoru przemysłowego to 350 euro. Zarejestrowany wzór wspólnotowy przyznaje jego właścicielowi wyłączne prawo do jego używania i zakazywania osobom trzecim, bez zgody właściciela, jego używania na terenie całej Wspólnoty przez okres 5 lat, począwszy od daty zgłoszenia wzoru. Właściciel tego prawa może czterokrotnie przedłużać okres ochronny, łącznie do 25 lat od daty dokonania zgłoszenia.

Nierejestrowany wzór przemysłowy

W Unii Europejskiej można również uzyskać ochronę na nierejestrowany wzór wspólnotowy na okres trzech lat od daty ujawnienia wzoru w UE. Ochrona nierejestrowanego wzoru daje możliwość sprawdzenia rynku, ale należy pamiętać, że od chwili ujawnienia twórca ma 12 miesięcy na jego rejestrację.

Opinia Advocate General Szpunara w sprawie C-683/17, Cofemel Sociedade de Vestuário SA przeciwko G-Star Raw CV

Sprawa dotyczy zarzutu skopiowania wzorów jeansów przez portugalską spółkę Cofemel od niderlandzkiej spółki G-Star Raw CV. Czytaj dalej „Opinia AG M. Szpunara w sprawie ochrony prawnoautorskiej wzorów przemysłowych (C-683/17, Cofemel vs. G-Star Raw CV)” →

Prawo autorskie | Copyright Law

Bazy danych (database) i ich ochrona prawna

Judyta Kasperkiewicz

database-schema-1895779_1280Stosunkowo rzadko mówi się o możliwości ochrony baz danych. W świecie, w którym posiadane dane decydują o pomyślności przedsięwzięć temat ten ciągle zyskuje na znaczeniu. Jeszcze bardziej istotne staje się to, aby potrafić wykorzystywać posiadane dane i do tego właśnie potrzebne są usystymatyzowane bazy danych.

Rodzaje ochrony baz danych

Bazy danych chronione są dwojako poprzez:

  1. Prawo autorskie
  2. Ochronę sui generis, która wynika z ustawy o ochronie baz danych z 27 lipca 2001 roku.

Dodatkowo ochrona baz danych może wynikać z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i innych ustaw.

Definicja bazy danych

Jak wskazano w ustawie, baza danych to zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości.

Przy określaniu sposobu ochrony baz danych należy mieć na uwadze, że: Czytaj dalej „Bazy danych (database) i ich ochrona prawna” →

Prawo autorskie | Copyright Law

Utwór audiowizualny: prawa autorskie

Judyta Kasperkiewicz

europe-2790933_1280.jpg

Przy okazji kolejnego sporu o serię filmów rysunkowych „Bolek i Lolek”, opiszę dzisiaj zagadnienie praw autorskich do utworu audiowizualnego.

Utwór audiowizualny

Stanowi serię powiązanych ze sobą, udźwiękowionych lub nieudźwiękowionych obrazów przeznaczonych do odtwarzania, niezależnie od nośnika na którym go ustalono.

W myśl art. 69 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, współtwórcami utworu audiowizualnego są osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie, a w szczególności:

  • reżyser,
  • operator obrazu,
  • twórca adaptacji utworu literackiego,
  • twórca stworzonych dla utworu audiowizulanego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz
  • twórca scenariusza.

Ustawowe określenie kręgu współtwórców nie jest lista zamknięta współtwórców utworu audiowizualnego. W powyższym wyliczeniu pominięci zostali np. montażyści.

Natomiast zgodnie z art. 70 ust. 1 tejże ustawy  domniemywa się, że producent utworu audiowizualnego nabywa wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości; nabycie takie następuje w ramach: Czytaj dalej „Utwór audiowizualny: prawa autorskie” →

Prawo autorskie | Copyright Law

PYTANIE OD CZYTELNIKA: Czy właściciel radia internetowego musi uzyskać koncesję i czy będzie musiał płacić artystom tantiemy za wykorzystywanie ich utworów?

Judyta Kasperkiewicz

studio-4065107_1280

PYTANIE OD CZYTELNIKA: Czy właściciel radia internetowego musi uzyskać koncesję i będzie musiał płacić artystom za wykorzystywanie ich utworów?

Koncesja

Odnosząc się do pytania o konieczność uzyskania koncesji, to zgodnie z ustawą z 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji, wymogiem uzyskania koncesji nie są objęte radia internetowe. 

Tantiemy

Nadawanie audycji radiowych przez Internet stanowi kolejne pole eksploatacji utworów i jako takie podlega wymogowi uzyskania zgody artystów na wykorzystanie ich utworów, a to wiąże się z koniecznością uzyskania płatnej licencji (tantiemy) od samych artystów lub od organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ), np. ZAIKS, ZPAV, STOART. Wysokość tantiem różni się i wynika z zasięgu radia (liczby odbiorców) oraz tego, czy radio działa hobbystycznie czy w ramach działalności gospodarczej.

W praktyce najczęściej dochodzi do zawarcia między właścicielem radia internetowego z jedną z organizacji OZZ umowy i wnoszenia opłaty za nadawanie utworów muzycznych. Przy czym, te koszty są znacznie niższe niż w przypadku tradycyjnych stacji radiowych.

Czy są inne rozwiązania?

Czytaj dalej „PYTANIE OD CZYTELNIKA: Czy właściciel radia internetowego musi uzyskać koncesję i czy będzie musiał płacić artystom tantiemy za wykorzystywanie ich utworów?” →

Prawo autorskie | Copyright Law

Prawa autorskie do interfejsu użytkownika

Judyta Kasperkiewicz

website-3374825_1280

Interfejs użytkownika często błędnie utożsamiany jest z programem komputerowym, choć stanowi jego element, to jego ochrona się różni.  O tym, jak wygląda ochrona programu komputerowego pisałam już wcześniej, a teraz czas na ochronę prawa autorskiego dla interfejsu użytkownika.

Czym jest interfejs użytkownika?

Aby ustalić, czym w konkretnej sytuacji jest interfejs użytkownika należy uwzględnić specyfikę danego programu komputerowego. Jednakże, potocznie mówiąc, interfejsem użytkownika jest wszystko to, co jest widziane gołym okiem (też za pomocą innych zmysłów) przy korzystaniu z programu komputerowego. Interfejs użytkownika występuje jako:

  • interfejs tekstowy
  • interfejs graficzny

Interfejs graficzny sprowadza się najczęściej do standardowego okna programu.

Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości UE

Po długich dyskusjach podejmowanych w orzeczeniach różnych sądów – ostatecznie – Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie Bezpecnostni softwarova asociace – Svaz softwarove ochrany przeciwko Ministerstvu kultury (C-393/09) uznał, że:

„Intersfejsy są częściami programu komputerowego umożliwiającymi wzajemne połączenie i interakcję wszystkich elementów oprogramowania i sprzętu komputerowego z innym oprogramowaniem i sprzętem, jak również z użytkownikami, tak aby stały się one w pełni funkcjonalne. Graficzny interfejs użytkownika stanowi element programu komputerowego za pomocą którego użytkownicy wykorzystują właściwości programu. W związku z tym, interfejs nie stanowi formy wyrażania programu komputerowego i nie może korzystać ze szczególnej ochrony przyznanej  na mocy tej dyrektywy w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych.

TSUE przyznał jednak, że interfejs użytkownika może zostać objęty ochroną, ale musi charakteryzować się wyrazem własnej twórczości intelektualnej swego autora i podkreśla istotę ustalenia w takim przypadku, czy spełnione zostało kryterium oryginalności. Czytaj dalej „Prawa autorskie do interfejsu użytkownika” →

Prawo autorskie | Copyright Law

Pracodawca vs. pracownik: prawa autorskie do programu komputerowego

Judyta Kasperkiewicz

code-1839406_1280

W poprzednim wpisie na blogu opisałam warunki, jakie muszą zostać spełnione, aby majątkowe prawa autorskie do utworu pracowniczego nabył pracodawca. Tym razem zajmę się programem komputerowym napisanym w ramach stosunku pracy. Jakie są zatem różnice dla nabycia autorskich praw majątkowych przez pracodawcę w przypadku programu komputerowego?

Program komputerowy

Przypomnę, że nie ma ustawowej definicji programu komputerowego, ale można przyjąć, że to „zestaw instrukcji wykonywanych bezpośrednio lub pośrednio przez komputer w celu osiągnięcia określonego rezultatu”. Należy odróżnić go od pojęcia oprogramowania (z ang. software) i jego graficznej postaci (tj. interfejsu). Wyróżnia się  dwie formy programu komputerowego:

  • kod źródłowy – zrozumiały dla programisty;
  • kod wynikowy (maszynowy) – zrozumiały dla maszyny;

Nie zawsze tak było, ale obecnie zgodnie przyjmuje się, że program komputerowy chroniony jest jak utwór literacki.

Relacja między pracownikiem a pracodawcą

Warunkiem dla nabycia praw do programu komputerowego jest fakt zawarcia między stronami umowy o pracę i w wyniku jej zawarcia powstaje relacja pracownik – pracodawca, do której znajdują zastosowanie przedmiotowe rozważania.

Autorskie prawa osobiste a autorskie prawa majątkowe 

Kluczowe jest odróżnienie autorskich praw osobistych od autorskich praw majątkowych.

Wśród autorskich praw osobistych wymienić należy: Czytaj dalej „Pracodawca vs. pracownik: prawa autorskie do programu komputerowego” →

Prawo autorskie | Copyright Law

Utwór pracowniczy – czy pracownik posiada do niego prawa autorskie?

Judyta Kasperkiewicz

 

writing-828911_1280Kandydaci do pracy i młodzi pracownicy wykonujący pracę twórczą (np. pisarze, reporterzy) często zadają sobie pytanie – kto posiada prawa autorskie do utworu stworzonego w ramach wykonywanej przez nich pracy? 

Pod poniżej opisanymi warunkami, prawa autorskie majątkowe do utworu wykonanego przez pracownika przysługują pracodawcy.

Jakie warunki należy spełnić, aby przyjąć, że prawa autorskie do utworu wykonanego przez pracownika przysługują jego pracodawcy?

  • Utwór wykonano w wyniku zawartej umowy o pracę oraz stosunku pracy, który powstał w wyniku powołania, mianowania i spółdzielczej umowy o pracę. Nie obejmuje umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług;
  • Nabycie praw przez pracodawcę powinno być zgodne z celem zawartej umowy i zamiarem stron.
  • Utwór powinien zostać wykonany w ramach obowiązków pracowniczych, a nie przy okazji;
  • Pracodawca musi przyjąć dany utwór (dopuszczalnie poprzez osobę reprezentującą go czy w sposób dorozumiany);

Pracodawca nabywa jedynie prawa majątkowe do wykonanego przez swojego pracownika utworu. Pracownik zachowuje prawa autorskie osobiste np. prawo oznaczania utworu swoim nazwiskiem. Natomiast pracownikowi nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie z tytułu wykonania utworu.

Orzecznictwo

Czytaj dalej „Utwór pracowniczy – czy pracownik posiada do niego prawa autorskie?” →

Prawo autorskie | Copyright Law, Prawo gier komputerowych | Computer Games Law

Prawo autorskie do postaci fikcyjnej

Judyta Kasperkiewicz

super-mario-2690254_1280

Czy twórcom postaci fikcyjnych przysługują prawa autorskie? To pytanie zadają sobie pisarze tworzący dzieła literackie (np. autorka postaci Harrego Pottera), autorzy komiksów i innych podobnych dzieł, gdzie postacie mają formę plastyczną (np. komiks Kapitan Polska) czy wreszcie twórcy postaci z dzieł audiowizualnych (np. Batman czy Mario Bross). Jak można chronić postacie fikcyjne na gruncie prawa autorskiego?

Ochrona prawa autorskiego w stosunku do postaci fikcyjnych

W polskiej ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie ma regulacji, która odnosiłaby się bezpośrednio do ochrony postaci fikcyjnych. Ale przyjmuje się, że ta ochrona kształtuje się w dwojaki sposób.

Po pierwsze, ochrona związana jest ochroną całego utworu, gdyż przyjmuje się, że postać fikcyjna stanowi integralną jego część, a jej wykorzystanie bez zezwolenia może skutkować zarzutem naruszenia integralności dzieła.

Po drugie ochrona samoistna postaci fikcyjnej może wynikać z: Czytaj dalej „Prawo autorskie do postaci fikcyjnej” →