W erze mediów społecznościowych granica między życiem prywatnym a publicznym uległa niemal całkowitemu zatarciu. Celebryci – aktorzy, sportowcy, influencerzy, politycy – funkcjonują w przestrzeni, w której ich wizerunek jest jednocześnie towarem, narzędziem pracy i przedmiotem ochrony prawnej.
Paradoks polega na tym, że choć celebryta z definicji występuje w sferze publicznej, to jego dobra osobiste chronione są tak samo jak każdego innego człowieka. Różnica polega jedynie na tym, że naruszenia są częstsze, bardziej dotkliwe i trudniejsze do powstrzymania.
Dobra osobiste – katalog otwarty
Podstawą ochrony dóbr osobistych w prawie polskim są art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego.
Przepis ten stanowi, że:
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Katalog dóbr osobistych ma charakter otwarty – oznacza to, że wraz z rozwojem technologii i życia społecznego pojawiają się nowe dobra, np.:
- prawo do prywatności w sieci,
- prawo do tożsamości cyfrowej,
- prawo do ochrony wizerunku w formie cyfrowej lub zniekształconej (deepfake).
Naruszenie dóbr osobistych – kiedy dochodzi do deliktu?
Naruszenie dobra osobistego zachodzi wtedy, gdy działanie innej osoby (lub podmiotu) obiektywnie godzi w chronioną wartość, np. reputację, prywatność czy wizerunek. Nie ma znaczenia, czy sprawca miał „złe intencje” – wystarczy, że skutkiem jego działania jest naruszenie dobra chronionego.
W kontekście celebrytów w internecie przykłady naruszeń to m.in.:
- publikacja lub udostępnienie zdjęć z życia prywatnego bez zgody,
- montaże, memy, deepfake’i zniekształcające wizerunek,
- fałszywe wypowiedzi przypisywane znanym osobom,
- rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji godzących w dobre imię.
Środki ochrony prawnej (art. 24 § 1 k.c.)
Osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może żądać:
- Zaniechania działania – np. usunięcia treści z sieci, zakazu dalszego publikowania.
- Usunięcia skutków naruszenia – np. publikacji przeprosin, sprostowania, oświadczenia.
- Zadośćuczynienia pieniężnego lub wpłaty na cel społeczny – jeśli doszło do krzywdy o charakterze niemajątkowym.
- Odszkodowania – gdy naruszenie spowodowało szkodę majątkową (np. utratę kontraktu reklamowego).
Sąd bada każdorazowo, czy działanie narusza dobro osobiste, czy mieści się jeszcze w granicach dozwolonej krytyki lub prawa do informacji. W przypadku celebrytów granice te bywają płynne – ich działalność publiczna nie oznacza zgody na dowolną ingerencję w sferę prywatną.
Przykłady z praktyki – Polska i świat
Polska
- W 2021 r. sąd przyznał zadośćuczynienie aktorce, której zdjęcia z prywatnego urlopu zostały opublikowane bez zgody w serwisie plotkarskim.
- Znany dziennikarz uzyskał wyrok nakazujący usunięcie zmanipulowanego materiału wideo, który przedstawiał go w sposób ośmieszający – sąd uznał to za naruszenie czci i dobrego imienia.
Zagranica
- Deepfake z Tomem Cruisem na TikToku wywołał globalną dyskusję o granicach użycia wizerunku. Choć nagranie miało charakter parodii, wywołało pytanie o ochronę prawa do tożsamości cyfrowej.
- W Wielkiej Brytanii aktorka Kate Winslet skutecznie dochodziła roszczeń wobec tabloidu za publikację sfabrykowanych zdjęć z życia prywatnego.
Celebryta jako „osoba publiczna” – większa ekspozycja, nie mniejsza ochrona
Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że osoby pełniące funkcje publiczne lub pozostające w centrum zainteresowania opinii publicznej muszą liczyć się z większą ingerencją w swoją sferę prywatności. Nie oznacza to jednak utraty ochrony – ograniczenie to dotyczy wyłącznie informacji mających znaczenie dla debaty publicznej.
Wszelkie publikacje dotyczące sfery prywatnej, intymnej, rodzinnej – pozostają poza zakresem uzasadnionego zainteresowania społecznego.
Wskazówki dla osób publicznych
- Monitoruj przestrzeń online – reaguj szybko na naruszenia, zanim treść się rozpowszechni.
- Dokumentuj naruszenia – zrzuty ekranu, daty publikacji, źródła.
- Wezwij do zaniechania – często wystarczy oficjalne pismo przedprocesowe.
- Wnoś pozew cywilny – o ochronę dóbr osobistych i zadośćuczynienie.
- Korzystaj z prawa autorskiego – wizerunek jako utwór lub element twórczości.
Podsumowanie
- Dobra osobiste, takie jak wizerunek, prywatność, cześć i dobre imię, podlegają ochronie na podstawie art. 23–24 k.c.
- Internet nie jest „wolną strefą” – publikacje online mogą stanowić delikt cywilny.
- Celebryta ma takie same prawa jak każdy obywatel, ale większe wyzwania w egzekwowaniu tej ochrony.
- Szybka reakcja i profesjonalne dochodzenie roszczeń to klucz do skutecznej ochrony reputacji w epoce cyfrowej.
Stan prawny na dzień: 9 grudnia 2025 roku
Cyberlaw by Judyta 