Tag: Cyberodporni

Konflikt zbrojny i działania hybrydowe w kontekście prawnym

Wojna we współczesnym ujęciu prawnym przestała być wyłącznie zjawiskiem o charakterze kinetycznym, tj. polegającym na fizycznym użyciu siły zbrojnej. Coraz częściej mamy do czynienia z konfliktami o charakterze hybrydowym, w których działania militarne są poprzedzane lub wspomagane przez operacje w cyberprzestrzeni, dezinformację i ataki na infrastrukturę krytyczną.

Polskie prawo konstytucyjne i poszczególne ustawy przewidują trzy zasadnicze reżimy prawne w sytuacjach zagrożenia: stan wojenny, stan wyjątkowy oraz stan klęski żywiołowej. Każdy z tych stanów umożliwia czasowe ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności obywateli, a także uruchomienie mechanizmów nadzwyczajnych w zakresie zarządzania państwem.

Reżimy nadzwyczajne – przesłanki i skutki prawne

Stan wojenny może zostać wprowadzony wyłącznie w przypadku zewnętrznego zagrożenia państwa, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. W takiej sytuacji Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, na wniosek Rady Ministrów, wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa (art. 2 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 2002 roku o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej).

Stan wyjątkowy dotyczy sytuacji poważnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych. W takiej sytuacji Rada Ministrów może podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego (art. 2 ust. 1 ustawy z 21 czerwca 2002 roku o stanie wyjątkowym).

Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia (art. 2 ustawy z 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej).

Istotne jest, że każdy z tych stanów określa katalog możliwych ograniczeń praw jednostki oraz wprowadza szczególne obowiązki – np. świadczenia osobiste i rzeczowe na rzecz obrony.

Cyberatak jako nowy paradygmat zagrożenia państwa

Choć polskie ustawodawstwo nie przewiduje jeszcze odrębnego reżimu prawnego dla stanu cyberwojny, rosnąca liczba incydentów o charakterze cyfrowym skłania do analizy, w jakim zakresie istniejące przepisy mogą zostać zastosowane do tego typu zagrożeń. Ustawa o Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa (KSC), ustawa o obronie Ojczyzny oraz ustawa o zarządzaniu kryzysowym zawierają przepisy umożliwiające reagowanie na zagrożenia w cyberprzestrzeni, w tym dotyczące ochrony infrastruktury krytycznej, zgłaszania incydentów, obowiązków operatorów usług kluczowych oraz kompetencji CSIRT-ów.

W praktyce jednak cyberatak może skutkować – przerwą w dostawie prądu, zablokowaniem usług publicznych, utrudnieniem funkcjonowania systemów bankowych i transportowych, co wymaga odpowiednio skoordynowanej odpowiedzi instytucjonalnej.

Rola Rządowego Centrum Bezpieczeństwa i mechanizmów zarządzania kryzysowego

W sytuacjach zagrożenia, niezależnie od ich charakteru, kluczową rolę pełni Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) – organ odpowiedzialny za koordynację działań w ramach systemu zarządzania kryzysowego. RCB przygotowuje analizy ryzyka, wydaje komunikaty ostrzegawcze (w tym za pośrednictwem systemu SMS), opracowuje procedury reagowania oraz współpracuje z innymi instytucjami publicznymi i operatorami infrastruktury krytycznej. Na mocy ustawy o obronie Ojczyzny, RCB zyskało dodatkowe kompetencje w zakresie planowania obronnego oraz zarządzania zasobami cywilnymi w sytuacjach zagrożenia militarnego i niemilitarnego, co czyni je jednym z filarów systemu bezpieczeństwa państwa.

Konsekwencje dla jednostki – odpowiedzialność, obowiązki, ryzyko

Z perspektywy obywatela skutki wprowadzenia któregokolwiek ze stanów nadzwyczajnych – a także poważnego incydentu – mogą być odczuwalne natychmiastowo i wielowymiarowo. Obejmują one zarówno ograniczenia w sferze prawnej (np. zakaz zgromadzeń, cenzura prewencyjna, obowiązek udostępnienia nieruchomości), jak i w sferze codziennego funkcjonowania (brak dostępu do usług, problemy z łącznością, zakłócenia w łańcuchach dostaw). Wobec wzrastającej częstotliwości ataków na cele cywilne, w tym banki, sieci energetyczne czy placówki ochrony zdrowia, konieczne staje się nie tylko śledzenie zmian legislacyjnych, ale również podejmowanie działań prewencyjnych – zarówno przez obywateli, jak i przedsiębiorców.

Stan prawny na dzień: 15 lipca 2025 roku