Wraz z rozwojem mediów cyfrowych granica między sferą publiczną a prywatną zaczęła się zacierać. W przypadku osób publicznych to zacieranie granic jest bardzo gwałtowne: każde wyjście z domu, każde prywatne spotkanie, a nawet zwykły spacer z psem może znaleźć się na łamach portalu o zasięgu większym niż część gazet codziennych. Pojawia się zatem zasadnicze pytanie: kiedy ingerencja mediów w życie prywatne znanych osób jest prawnie dopuszczalna, a kiedy staje się nadużyciem?
Osoba publiczna w orzecznictwie ETPCz i Sądu Najwyższego
Zarówno Europejski Trybunał Praw Człowieka, jak i Sąd Najwyższy konsekwentnie podkreślają, że osoby publiczne muszą liczyć się z szerszym zakresem ingerencji w ich prywatność. Wynika to z roli, jaką pełnią w debacie publicznej, ich wpływu społecznego oraz świadomie podejmowanej aktywności medialnej.
Ale – i tu kluczowa uwaga – nie oznacza to utraty prawa do prywatności.
ETPCz w serii wyroków (m.in. Von Hannover przeciwko Niemcom) wskazał, że:
- ochrona prywatności osób publicznych zależy od kontekstu – czy publikacja dotyczy pełnienia funkcji publicznych, czy sfery czysto osobistej,
- nawet osoby o wysokiej rozpoznawalności zachowują prawo do prywatnego życia, szczególnie tam, gdzie nie ma żadnego uzasadnienia interesem publicznym,
- obowiązkiem państwa jest zapewnienie efektywnego mechanizmu ochrony przed nielegalną ingerencją, zwłaszcza gdy chodzi o działalność mediów tabloidowych.
Sąd Najwyższy dodatkowo podkreśla, że publiczny status nie jest „biletem wstępu” do życia prywatnego danej osoby. Decydujące jest to, czy dana informacja wnosi coś do debaty publicznej.
Informacja istotna społecznie a sensacja
Prawo chroni nie tylko prywatność, lecz także prawo opinii publicznej do informacji. Te dwie wartości nieustannie się ścierają, ale ich rozdzielenie jest fundamentalne dla oceny legalności publikacji.
Informacja ważna społecznie
To taka, która:
- ma związek z pełnieniem funkcji publicznych,
- dotyczy kwestii wpływających na życie społeczne, gospodarcze lub polityczne,
- ujawnia zachowania mogące mieć znaczenie dla oceny kompetencji, wiarygodności lub etyki osoby publicznej.
Przykład: polityk głoszący hasła antykorupcyjne przyłapany na nielegalnym finansowaniu kampanii. Tu interes społeczny jawi się jak słoń w składzie porcelany: nikt nie ma wątpliwości, że jest.
„Czysta sensacja„
To materiały:
- dotyczące codziennych czynności (zakupy, spacer, wakacje),
- koncentrujące się na plotkach, życiu uczuciowym, wyglądzie czy rodzinie,
- niemające żadnego związku z pełnionymi funkcjami ani debatą publiczną.
Sensacja nie stanowi interesu społecznego — choć bywa interesem sprzedażowym. A to różnica kluczowa prawnie.
Fotografia paparazzi a prawo do prywatności
Paparazzi funkcjonują w obszarze szczególnego napięcia między wolnością prasy a prawem jednostki do poszanowania życia prywatnego. Zarówno polskie, jak i europejskie orzecznictwo idzie w kierunku coraz bardziej restrykcyjnej oceny takich działań.
Najważniejsze zasady:
- Fotografowanie bez zgody jest dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy zdjęcie ma znaczenie dla debaty publicznej.
- Miejsca prywatne (dom, ogród, hotel) podlegają pełnej ochronie – publikacja zdjęć stamtąd jest co do zasady bezprawna.
- Nawet w miejscach publicznych ochrona przysługuje, jeżeli osoba nie uczestniczy w wydarzeniu publicznym, lecz wykonuje czynności życia prywatnego.
- Jeśli celem publikacji jest tylko zaspokojenie ciekawości odbiorców, jest to nadużycie prawa do informacji.
ETPCz wielokrotnie wskazywał, że nawet zdjęcia wykonane w przestrzeni publicznej mogą naruszać prywatność, jeśli przedstawiają sytuacje należące do sfery intymnej lub prywatnej (np. spacer z dziećmi, czynności domowe wykonywane poza domem).
Gdzie kończy się prawo do informacji, a zaczyna nadużycie?
W praktyce granica przebiega tam, gdzie kończy się interes publiczny, a zaczyna interes komercyjny mediów.
Media mają prawo informować, ale nie mają prawa podglądać. Mają prawo analizować działania osób publicznych, lecz nie mają prawa dowolnie ingerować w ich prywatność tylko dlatego, że są rozpoznawalne.
Perspektywa jest jasna:
- prawo do informacji chroni debatę publiczną,
- prawo do prywatności chroni człowieka,
- nadużycie zaczyna się tam, gdzie publikacja nie wnosi nic do dyskursu publicznego, a jedynie wykorzystuje popularność jednostki jako narzędzie zwiększenia kliknięć (clickbait).
Osoba publiczna nie traci swojej prywatności — traci jedynie komfort, że nie będzie jej musiała bronić.
Stan prawny na dzień: 11 grudnia 2025 roku
Cyberlaw by Judyta 