Wizerunek dziecka to nie tylko fotografia w albumie rodzinnym. W dobie mediów społecznościowych staje się on dobrem osobistym wystawionym na widok publiczny, a często także – elementem działań marketingowych czy influencerskich. Pytanie brzmi: kto decyduje o tym, kiedy i jak ten wizerunek może być rozpowszechniany?
Wizerunek jako dobro osobiste dziecka
Zgodnie z polskim prawem, wizerunek jest jednym z dóbr osobistych chronionych na gruncie kodeksu cywilnego (art. 23 i 24 k.c.). Oznacza to, że dziecko – tak jak dorosły – ma prawo do poszanowania swojego wizerunku i prywatności.
Jednak małoletni nie zawsze może samodzielnie wyrażać zgodę na publikację swojego wizerunku. W jego imieniu działają rodzice lub opiekunowie prawni, kierując się zasadą, że wszystkie decyzje muszą być podejmowane w interesie i dla dobra dziecka (art. 95 § 3 k.r.o.).
Rodzic jako „menedżer” wizerunku – granice uprawnień
Rodzic formalnie może wyrazić zgodę na publikację zdjęcia dziecka w internecie, w prasie czy w kampanii reklamowej. Ale nie jest to zgoda absolutna.
Kluczowe zasady:
- decyzja rodzica nie może naruszać dobra dziecka – czyli nie może narażać go na ośmieszenie, stygmatyzację czy zagrożenia w przyszłości,
- rodzice muszą działać zgodnie z celem, dla którego przysługuje im władza rodzicielska – czyli dla dobra dziecka, a nie dla własnej satysfakcji, korzyści czy kariery,
- im starsze dziecko, tym większe znaczenie ma jego zdanie – w świetle Konwencji o prawach dziecka, małoletni mają prawo współdecydować o sprawach, które ich bezpośrednio dotyczą.
Kiedy potrzebna jest zgoda dziecka?
Prawo nie wskazuje sztywnej granicy wieku, od którego dziecko decyduje samo. Przyjmuje się, że:
- w przypadku małych dzieci decydują rodzice, ale powinni kierować się rozwagą,
- w przypadku starszych dzieci i nastolatków zgoda powinna być uzyskiwana równolegle – od dziecka i od rodzica,
- w praktyce sądy coraz częściej podkreślają, że nie można ignorować sprzeciwu dziecka wobec wykorzystania jego wizerunku, nawet jeśli rodzice wyrazili zgodę.
Wizerunek a media społecznościowe
Sharenting, czyli publikowanie zdjęć dzieci przez rodziców, stał się zjawiskiem masowym. Rodzice chętnie dzielą się zdjęciami z życia codziennego swoich pociech – od zdjęć USG, przez pierwsze kroki, aż po szkolne sukcesy.
Problem w tym, że:
- internet nie zapomina – zdjęcia mogą zostać skopiowane, wykorzystane w innym kontekście, przerobione,
- publikacja kompromitujących lub intymnych zdjęć może narazić dziecko na hejt, cyberprzemoc lub ograniczyć jego prawo do budowania własnej tożsamości,
- wizerunek może zostać wykorzystany w sposób komercyjny, bez świadomości i zgody samego dziecka.
Wizerunek a działalność komercyjna
Szczególnym przypadkiem jest sytuacja, gdy wizerunek dziecka staje się elementem działalności zarobkowej – np. na kanałach rodzinnych na YouTube czy w kampaniach reklamowych.
Tutaj pojawiają się pytania o:
- status prawny dziecka – czy jest ono pracownikiem, artystą, czy kimś poza kategoriami ustawowymi?
- ochronę finansową – czy wynagrodzenie rzeczywiście trafia do dziecka, czy raczej pozostaje w rękach dorosłych?
- granice ekspozycji – jak pogodzić interesy biznesowe rodziny z prawem dziecka do prywatności?
Odpowiedzialność rodziców i ochrona prawna dziecka
Rodzice są nie tylko osobami uprawnionymi do wyrażania zgody, ale przede wszystkim odpowiedzialnymi za skutki decyzji. Nieprzemyślana publikacja czy podpisanie niekorzystnej umowy może narazić dziecko na długofalowe konsekwencje.
Dziecko – nawet małoletnie – może jednak dochodzić ochrony swoich praw:
- poprzez żądanie usunięcia naruszających treści,
- poprzez odszkodowanie lub zadośćuczynienie w razie naruszenia dóbr osobistych,
- poprzez interwencję sądu rodzinnego, jeśli rodzice działają w sposób sprzeczny z interesem dziecka.
Podsumowanie
Wizerunek dziecka to dobro osobiste, które zasługuje na szczególną ochronę. Rodzice mają prawo nim zarządzać, ale tylko w granicach dobra dziecka. Coraz częściej podkreśla się też znaczenie głosu samego dziecka – jego sprzeciw nie może być ignorowany.
W dobie internetu i mediów społecznościowych pytanie „kto decyduje o wizerunku dziecka?” nie jest wyłącznie teoretyczne. To pytanie o to, jak pogodzić prawo rodziców do wychowania z prawem dziecka do prywatności i autonomii.
Ostatecznie prawo daje jasną wskazówkę: dobro dziecka zawsze ma charakter nadrzędny.
Stan prawny na dzień: 7 października 2025 roku
Cyberlaw by Judyta 