Rejestracja domeny a charakter prawny uprawnień
W polskim porządku prawnym domena internetowa nie jest prawem własności w rozumieniu kodeksu cywilnego. Ma charakter dobra niematerialnego o wartości majątkowej, a prawa do niej wynikają z umowy rejestracyjnej zawartej z rejestratorem (np. NASK, OVH, GoDaddy). Uprawnienia przysługują wyłącznie abonentowi, czyli osobie (fizycznej lub prawnej) wskazanej jako rejestrująca domenę – jej dane widnieją w bazach WHOIS lub panelu rejestratora i przesądzają o tym, kto jest stroną umowy oraz kto ma faktyczne prawo zarządzania domeną.
Orzecznictwo (np. wyrok SA w Warszawie z 21 lutego 2001 r., I ACa 1245/00) potwierdza, że domena tworzy stosunek obligacyjny między abonentem a rejestratorem – nie jest prawem rzeczowym i nie podlega zasadom własności w ścisłym znaczeniu.
Domena zarejestrowana na osobę fizyczną – konsekwencje praktyczne
Jeżeli domena została zarejestrowana na osobę fizyczną (np. pracownika, wspólnika, partnera życiowego), to ona – a nie firma ani faktyczny użytkownik – jest stroną umowy rejestracyjnej i wyłącznym dysponentem domeny. Nie ma znaczenia, kto faktycznie opłacał domenę czy korzystał z niej w działalności gospodarczej.
Konsekwencje:
- Osoba wskazana jako abonent może odmówić przekazania domeny.
- Może nią dowolnie dysponować (przekierować, sprzedać, zablokować, wyłączyć).
- Może zablokować dostęp do usług powiązanych (poczta firmowa, strona internetowa).
Brak formalnego uregulowania tych kwestii (np. w umowie o pracę, umowie spółki czy odrębnym porozumieniu) sprawia, że dochodzenie praw do domeny przez faktycznego użytkownika jest skomplikowane i wymaga odwołania się do innych podstaw prawnych.
Dochodzenie praw mimo braku rejestracji na siebie
W niektórych sytuacjach możliwe jest dochodzenie praw do domeny, nawet jeśli formalnie zarejestrowana jest na inną osobę. Wymaga to jednak wykazania pierwotnego prawa do oznaczenia, np.:
- Domeny stanowiącej oznaczenie przedsiębiorstwa (nazwa firmy w rozumieniu art. 43² k.c.).
- Domeny zawierającej zarejestrowany znak towarowy (prawo z Prawa własności przemysłowej).
- Domeny, której użycie narusza dobra osobiste (art. 23–24 k.c.) lub stanowi czyn nieuczciwej konkurencji (art. 10 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji).
Ścieżki dochodzenia praw:
- Postępowanie cywilne – roszczenia o zaniechanie, odszkodowanie, usunięcie skutków naruszeń.
- Postępowanie arbitrażowe – przed Sądem Polubownym ds. Domen Internetowych przy PIIT (dla domen .pl) lub przed WIPO (procedura UDRP dla domen globalnych, np. .com, .org).
Samo „faktyczne posługiwanie się domeną” czy „opłacanie abonamentu” nie daje żadnego tytułu prawnego – decydująca jest rejestracja oraz ewentualne umowy cywilne regulujące przeniesienie uprawnień.
Likwidacja firmy a prawa do domeny
Sytuacja zależy od tego, na kogo formalnie zarejestrowano domenę:
a) Domena zarejestrowana na spółkę (np. sp. z o.o.)
- Prawa do domeny wchodzą do masy likwidacyjnej spółki i są zarządzane przez likwidatora (art. 282 i nast. k.s.h.).
- Mogą zostać sprzedane, przeniesione na wspólników albo wygasnąć po upływie okresu rejestracji, jeśli nikt nie przedłuży domeny.
b) Domena zarejestrowana na osobę fizyczną prowadzącą działalność (JDG)
- Brak odrębnej osobowości prawnej oznacza, że domena jest przypisana do osoby fizycznej. Po zamknięciu firmy nadal pozostaje jej prywatnym uprawnieniem – nie „przepada” ani nie podlega podziałowi.
c) Domena zarejestrowana na osobę fizyczną niezwiązaną formalnie z firmą
- Nawet jeśli domena była wykorzystywana przez firmę (np. jako strona internetowa), to brak rejestracji na firmę powoduje, że osoba fizyczna zachowuje pełnię praw po zakończeniu współpracy.
Rekomendacje praktyczne – jak uniknąć sporów o domenę
- Rejestruj domeny na właściwy podmiot – firmę (jeśli posiada osobowość prawną) lub właściciela JDG, a nie pracowników, wspólników czy agencje marketingowe.
- Zabezpiecz przeniesienie praw do domeny – jeśli rejestruje ją osoba trzecia, zawrzyj umowę cesji lub upoważnienie do zarządzania domeną.
- Wprowadź klauzule w umowach z pracownikami i kontrahentami – regulujące obowiązek przekazania domeny w razie zakończenia współpracy.
- Dokumentuj rejestracje i płatności – faktury, potwierdzenia WHOIS, umowy – ułatwia to dowodzenie praw w sporach.
- Monitoruj terminy odnowień – utrata domeny przez brak opłaty otwiera drogę do jej przejęcia przez inne podmioty.
- Rozważ rejestrację znaku towarowego – dodatkowa ochrona prawna ułatwia spory o domenę i eliminuje ryzyko „cybersquattingu”.
Podsumowanie
W sporach o domeny internetowe kluczowe znaczenie ma formalna rejestracja, a nie faktyczne korzystanie czy finansowanie. Abonent wskazany w umowie rejestracyjnej ma wyłączne prawo zarządzania domeną – jej przeniesienie wymaga jego zgody albo wykazania naruszenia praw do oznaczenia (np. znak towarowy, nazwa przedsiębiorstwa).
Brak prawidłowego uregulowania własności domeny może prowadzić do utraty kontroli nad kluczowym elementem wizerunku i komunikacji firmy. Prewencja – poprzez prawidłowe rejestrowanie domen, zawieranie umów i monitorowanie uprawnień – jest najskuteczniejszą formą ochrony.
Stan prawny na dzień: 21 sierpnia 2025 roku
Cyberlaw by Judyta 