Charakter prawny domeny internetowej
Domena internetowa (nazwa domenowa) w polskim porządku prawnym nie stanowi prawa własności w rozumieniu art. 140 kodeksu cywilnego. Ma charakter dobra niematerialnego o wartości majątkowej, do którego przysługują uprawnienia wynikające z umowy rejestracyjnej zawieranej z rejestratorem lub operatorem krajowego bądź globalnego systemu nazw domenowych (DNS).
Rejestracja domeny tworzy stosunek obligacyjny pomiędzy abonentem a rejestratorem – uprawnia do wyłącznego korzystania z określonej nazwy domenowej przez okres obowiązywania umowy (zwykle odnawialnej). Orzecznictwo sądowe podkreśla charakter względny prawa do domeny. W praktyce podmiot rejestrujący domenę jest określany jako abonent domeny.
Przykłady orzeczeń
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach (13 czerwca 2006, I ACa 272/06)
Sąd stwierdził, że domena internetowa „nie stanowi per se przedmiotu prawa podmiotowego” i że mówienie o „własności domeny” jest chybione. Prawo własności art. 140 kc odnosi się tylko do rzeczy, których domeny nie są. Rejestracja domeny nie tworzy prawa własności, lecz jedynie stan techniczny i umowny umożliwiający korzystanie z niej w określonym czasie.
Orzecznictwo sądów powszechnych i uchwała SN (2007, III CZP 109/07)
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 22 listopada 2007 (III CZP 109/07) wskazuje się, że umowa o rejestrację i utrzymanie domeny jest umową o świadczenie usług, a więc tworzy stosunek obligacyjny, a nie prawo rzeczowe.
Zakres uprawnień przysługujących abonentowi
Abonentowi domeny przysługują uprawnienia o charakterze majątkowym, w szczególności:
- Prawo do korzystania z domeny – w tym kierowania ruchu na własny serwis internetowy, serwery pocztowe lub hosting danych.
- Prawo do przeniesienia praw do domeny na inny podmiot – co w praktyce oznacza cesję wierzytelności wynikającej z umowy rejestracyjnej, podlegającą akceptacji rejestratora.
- Prawo do zrzeczenia się domeny – rezygnacja z dalszego korzystania i usunięcie domeny z rejestru.
- Prawo do umożliwienia korzystania osobom trzecim (np. w modelu sublicencji lub współdzielenia), o ile nie jest to sprzeczne z regulaminem operatora.
Zakres tych uprawnień jest ograniczony nie tylko przepisami powszechnie obowiązującego prawa, ale również regulaminami rejestratorów (np. NASK dla domen .pl).
Granice swobody korzystania z domeny
Swoboda korzystania z domeny jest szeroka, lecz nie ma charakteru absolutnego. Ograniczenia wynikają zarówno z prawa publicznego, jak i prywatnego:
Prawo własności intelektualnej
Domeny nie mogą naruszać cudzych praw ochronnych na znaki towarowe, praw autorskich ani nazw handlowych. Rejestracja domeny zawierającej cudzy znak towarowy może zostać uznana za czyn nieuczciwej konkurencji (art. 10 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji) lub naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy (art. 296 Prawa własności przemysłowej).
Prawo cywilne
Niedopuszczalne jest wykorzystywanie domeny w sposób naruszający dobra osobiste osób trzecich, takie jak nazwisko, pseudonim, renoma czy prawo do prywatności (art. 23–24 k.c.).
Prawo karne
Rejestracja domeny w celu oszustwa, phishingu, szantażu czy podszywania się pod inną osobę (np. bank, instytucję publiczną) może skutkować odpowiedzialnością karną, np. z art. 190a § 2 k.k.
Regulaminy rejestratorów
Rejestratorzy przewidują zakazy wykorzystywania domen do działalności nielegalnej, w tym sprzedaży towarów podrobionych, hostingu treści zabronionych (np. pornografii dziecięcej), a także praktyk typu domain squattingczy typosquatting.
Spory i procedury ochronne
Spory o prawa do domen internetowych mogą być rozstrzygane przed sądami powszechnymi lub w postępowaniu arbitrażowym – np. przed Sądem Polubownym ds. Domen Internetowych przy PIIT (dla domen .pl) lub w trybie UDRP przed WIPO (dla domen globalnych, np. .com, .org).
Postępowania te koncentrują się na ocenie praw do nazwy (np. znaku towarowego, nazwy przedsiębiorstwa) oraz przesłanek złej wiary przy rejestracji i używaniu domeny.
Podsumowanie
Dla przedsiębiorców zalecane jest proaktywne monitorowanie rejestracji domen związanych z ich marką oraz zawieranie w umowach klauzul dotyczących przeniesienia praw do domen.
Abonent domeny internetowej nie jest jej właścicielem w sensie prawa rzeczowego, lecz korzysta z uprawnienia obligacyjnego zapewniającego wyłączność używania domeny przez okres obowiązywania umowy rejestracyjnej.
Swoboda korzystania jest znacząca, ale ograniczona przepisami o ochronie dóbr osobistych, znaków towarowych, zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz przepisami karnymi.
Nadużycie prawa do domeny może skutkować:
- roszczeniami cywilnymi (o zaniechanie, usunięcie skutków naruszeń, odszkodowanie),
- utratą domeny w postępowaniu arbitrażowym,
- odpowiedzialnością karną w przypadku działań przestępczych.
Dla przedsiębiorców zalecane jest proaktywne monitorowanie rejestracji domen związanych z ich marką oraz zawieranie w umowach klauzul dotyczących przeniesienia praw do domen.
Stan prawny na dzień: 19 sierpnia 2025 roku
Cyberlaw by Judyta 