Czy AI może podejmować decyzje o zatrudnianiu lub zwalnianiu pracowników?

Tak, AI może wspierać procesy rekrutacji, oceny i zwalniania pracowników, ale rodzi to poważne ryzyka prawne i etyczne.

1) Jak AI jest wykorzystywane w zatrudnianiu?

Automatyczna selekcja CV – AI analizuje aplikacje i wybiera kandydatów na podstawie słów kluczowych.
Ocena kandydatów – niektóre systemy analizują mowę ciała, ton głosu, odpowiedzi na pytania podczas rozmów wideo.
Przewidywanie wyników pracownika – AI ocenia, kto ma największe szanse na sukces w danej roli.
Chatboty rekrutacyjne – np. AI odpowiada na pytania kandydatów i organizuje rozmowy kwalifikacyjne.

Zalety:

Szybszy proces rekrutacji
Redukcja kosztów
Możliwość analizy dużej liczby kandydatów

Zagrożenia:

Dyskryminacja i uprzedzenia – AI może faworyzować określone grupy (np. wykluczać kobiety lub osoby starsze, jeśli nauczyło się na stronniczych danych).
Brak przejrzystości – Kandydaci często nie wiedzą, na jakiej podstawie zostali odrzuceni.
Błędy w ocenie – np. AI może odrzucić kogoś, kto ma nietypowe CV, ale świetne kwalifikacje.

Przykład:
Amazon musiał zrezygnować z AI do rekrutacji, ponieważ system faworyzował mężczyzn – nauczył się, że w branży technologicznej większość CV pochodzi od mężczyzn i zaczął automatycznie odrzucać kobiety.

2) Czy AI może zwolnić pracownika?

Niektóre firmy używają AI do monitorowania efektywności pracowników i podejmowania decyzji o zwolnieniach. AI może analizować:

Wydajność (np. czas pracy, liczba wykonanych zadań)
Aktywność online (np. historia e-maili, rozmowy na czacie)
Zachowanie w pracy (np. czas spędzany na przerwach)

Zalety:

Obiektywna analiza wyników
Szybka identyfikacja problemów

Zagrożenia:

Bezduszne podejście – AI nie bierze pod uwagę kontekstu (np. problemów zdrowotnych).
Błędy algorytmów – AI może źle interpretować dane i zwolnić kogoś niesłusznie.
Brak możliwości odwołania się – pracownicy mogą nie wiedzieć, dlaczego AI podjęło decyzję.

Przykład:
Amazon stosował AI do monitorowania kurierów. System automatycznie zwalniał tych, którzy nie spełniali norm, nawet jeśli były one nierealistyczne (np. z powodu korków na drodze).

3) Czy to jest legalne?

RODO (UE) – pracownicy w Unii Europejskiej mają prawo żądać ludzkiej weryfikacji decyzji podjętej przez AI (art. 22).
USA – prawo zależy od stanu, ale pracodawca może korzystać z AI, jeśli nie narusza przepisów antydyskryminacyjnych.
Chiny – AI jest szeroko wykorzystywane do monitorowania pracowników, ale są tam luźniejsze regulacje.

Ważne: W większości krajów pracodawca nie może całkowicie oddać decyzji AI – musi być jakaś forma kontroli przez człowieka.

4) Jak się chronić przed niesprawiedliwą decyzją AI?

Jeśli AI ocenia Twoją kandydaturę:

Używaj słów kluczowych w CV (dostosowanych do oferty pracy).
Unikaj nietypowych formatów CV – AI może mieć problem z ich odczytaniem.

Jeśli AI analizuje Twoją pracę:
Sprawdź, czy firma informuje o stosowaniu AI do monitoringu.
Jeśli czujesz, że AI działa niesprawiedliwie, masz prawo do odwołania się do przełożonego (zwłaszcza w UE).

Podsumowanie

AI może pomagać w rekrutacji i zwalnianiu, ale nie powinno podejmować decyzji całkowicie samodzielnie.
Zdarzają się błędy i dyskryminacja – dlatego ważne jest, by AI było kontrolowane przez ludzi.
Jeśli czujesz się poszkodowany przez AI, sprawdź swoje prawa i odwołaj się od decyzji.

Jaki jest największy problem? AI często nie jest transparentne – pracownicy i kandydaci nie wiedzą, dlaczego zostali ocenieni w taki, a nie inny sposób. Dlatego rośnie presja na firmy, aby zapewniały większą przejrzystość algorytmów AI.

Stan na dzień: 29 kwietnia 2025 roku

Zdjęcie: freepik.com