Dzieła współtworzone przez człowieka i sztuczną inteligencję (AI) znajdują się w szarej strefie prawa autorskiego, ponieważ obecne regulacje nie dają jednoznacznej odpowiedzi na to, w jakim stopniu wkład człowieka jest wystarczający, by uznać go za autora.
Kiedy człowiek może mieć prawa do dzieła stworzonego z pomocą AI?
Aby człowiek mógł zostać uznany za autora, jego wkład musi być istotny i twórczy. Oznacza to, że człowiek musi podejmować kluczowe decyzje twórcze, np.:
- Wybierać parametry generowania dzieła (np. skomplikowane promptowanie).
- Modyfikować lub edytować wygenerowane dzieło (np. retusz obrazu AI, zmiany w tekście AI).
- Łączyć elementy generowane przez AI w nową, unikalną całość.
Jeśli AI generuje dzieło w pełni automatycznie, bez istotnego wkładu człowieka, wtedy nie podlega ochronie prawnoautorskiej i może trafić do domeny publicznej.
Przepisy i stanowiska w różnych krajach
USA – AI jako narzędzie, nie twórca
U.S. Copyright Office (USCO) uznaje, że AI może być używane jako narzędzie, ale samo nie jest autorem. Jeśli człowiek wykazał „istotny twórczy wkład”, może uzyskać prawa do części dzieła. Przykład: W 2023 r. USCO odrzuciło prawa autorskie do komiksu „Zarya of the Dawn”, ponieważ ilustracje były wygenerowane przez Midjourney, a autor nie miał nad nimi pełnej kontroli.
Unia Europejska – brak jednoznacznych regulacji
Dyrektywa DSM (2019) wymaga „twórczej działalności człowieka”, ale nie określa roli AI. W przyszłości AI Act może częściowo regulować własność treści tworzonych przez AI. W niektórych krajach UE (np. Francja, Niemcy) sąd może ocenić, czy wkład człowieka był wystarczający, aby przyznać mu prawa autorskie.
Wielka Brytania – Machine-Generated Works (MGW)
Jeśli AI zostało „zorganizowane” przez człowieka, prawa autorskie przysługują osobie/firmie, która to zrobiła, na 50 lat (zamiast standardowych 70 lat po śmierci autora). Kluczowe jest, kto kontrolował proces twórczy.
Polska – AI jako narzędzie wspomagające
Prawo autorskie wymaga działalności twórczej człowieka. Jeśli AI było tylko narzędziem (np. człowiek wygenerował szkic i ręcznie poprawił), autor ma prawa do utworu. Brak ochrony dla dzieł w pełni wygenerowanych przez AI.
Przykłady zastosowań i interpretacji
Człowiek jako twórca (możliwe prawa autorskie)
Artysta używa AI do stworzenia szkicu, a następnie ręcznie go edytuje i zmienia. Pisarz generuje fragmenty tekstu przez AI i przepisuje je własnymi słowami. Muzyk wykorzystuje AI do stworzenia podkładu, ale dodaje własne melodie i aranżacje.
AI jako główny twórca (brak ochrony prawnej)
Obraz w pełni wygenerowany przez Midjourney, DALL·E lub Stable Diffusion, bez edycji. Książka napisana w całości przez ChatGPT, bez twórczej ingerencji człowieka. Piosenka skomponowana automatycznie przez AI, bez zmian ze strony muzyka.
Możliwe przyszłe regulacje
Co może się zmienić?
- Nowe formy ochrony – np. specjalne licencje na AI-generated content.
- Ocena „twórczego wkładu człowieka” – sądy i urzędy mogą precyzyjnie analizować wkład człowieka w proces twórczy.
- AI Act w UE – może wprowadzić nowe zasady dotyczące własności utworów tworzonych z AI.
Stan na dzień: 27 marca 2025 roku
Zdjęcie: freepik.com
Cyberlaw by Judyta 