Współpraca różnych państw w zakresie cyberprzestępczości przynosi liczne korzyści, ale nie jest pozbawiona wyzwań i problemów, które mogą wpływać na jej efektywność. Oto główne problemy, które można dostrzec na przykładzie Polski i Stanów Zjednoczonych:
Różnice w regulacjach prawnych
Ochrona danych osobowych (RODO vs. CLOUD Act)
Problem: Polska jako państwo członkowskie UE, musi przestrzegać RODO, które nakłada ścisłe zasady dotyczące ochrony danych osobowych. Jednocześnie USA korzysta z CLOUD Act, który umożliwia dostęp do danych przechowywanych przez amerykańskie firmy IT, nawet jeśli dane te znajdują się w UE.
Konflikt: RODO wymaga zgody użytkownika lub krajowych organów na przekazywanie danych poza UE, co może być sprzeczne z amerykańskimi żądaniami dostępu do danych.
Efekt: Opóźnienia w dostępie do dowodów cyfrowych lub ryzyko naruszenia przepisów UE.
Różne podejście do prywatności
USA ma bardziej liberalne podejście do monitorowania danych w imię bezpieczeństwa narodowego, co budzi obawy w krajach UE, w tym w Polsce, o nadmierne ingerencje w prywatność obywateli.
Trudności proceduralne
Czasochłonność procedur MLAT
Problem: Procedury wzajemnej pomocy prawnej (MLAT) są biurokratyczne i czasochłonne, co jest nieefektywne w dynamicznych sytuacjach, takich jak ataki ransomware czy włamania do systemów IT.
Efekt: Cyberprzestępcy mogą ukrywać swoją działalność, zanim dowody zostaną zebrane, a ich działania mogą eskalować.
Brak jednolitych procedur
Polska i USA, mimo współpracy, wciąż nie mają zharmonizowanych procedur, które umożliwiałyby szybką wymianę informacji lub dowodów w postępowaniach karnych. Brakuje również uproszczonych mechanizmów dla przypadków nagłych.
Jurysdykcja nad danymi
Geograficzne rozproszenie danych
W epoce chmury obliczeniowej dane często są przechowywane w różnych lokalizacjach, co prowadzi do problemów z ustaleniem, które przepisy prawne mają zastosowanie.
Efekt: Opóźnienia w śledztwach i trudności w uzyskaniu dostępu do kluczowych danych.
Konflikty kompetencji
Gdy Polska prowadzi śledztwo, a dane znajdują się na serwerach w USA (lub odwrotnie), może dochodzić do sporów o to, który kraj ma prawo do dostępu do tych danych i ich wykorzystania.
Braki techniczne i zasobowe
Niedobory w Polsce
Polska, mimo utworzenia CBZC, wciąż ma ograniczone zasoby ludzkie i technologiczne w porównaniu do USA.
Efekt: Trudności w równorzędnej współpracy w skomplikowanych śledztwach wymagających zaawansowanej analizy danych lub szybkiej reakcji na incydenty.
Nierówności w dostępnych narzędziach
Amerykańskie służby mają dostęp do bardziej zaawansowanych technologii analitycznych, sztucznej inteligencji i systemów monitorowania, co może prowadzić do asymetrii w działaniach.
Ataki z terytoriów państw trzecich
Cyberprzestępcy z Rosji, Chin i innych państw
Wielu cyberprzestępców, którzy atakują Polskę i USA, działa z krajów, które nie współpracują w zwalczaniu cyberprzestępczości (np. Rosja, Korea Północna, Chiny).
Problem: Brak możliwości skutecznego ścigania sprawców z tych terytoriów, mimo współpracy polsko-amerykańskiej.
Wykorzystywanie państw „przechowalni” danych
Cyberprzestępcy często wykorzystują serwery w państwach, które są mniej zaawansowane technologicznie i nie mają silnych systemów współpracy prawnej.
Koordynacja międzynarodowa
- Złożoność operacji wielostronnych: Operacje przeciwko globalnym grupom cyberprzestępczym, takim jak REvil czy Emotet, wymagają współpracy wielu państw jednocześnie. Problemy z koordynacją działań, np. z synchronizacją czasu ataków na infrastrukturę przestępców czy z podziałem odpowiedzialności za dalsze śledztwa.
- Wyzwania językowe i kulturowe: Różnice językowe, proceduralne i kulturowe między służbami Polski i USA mogą prowadzić do nieporozumień lub opóźnień w komunikacji.
Wzrost zagrożeń związanych z AI i technologiami przyszłości
- Narzędzia cyberprzestępców: Cyberprzestępcy coraz częściej wykorzystują sztuczną inteligencję i zaawansowane technologie (np. deepfake) do oszustw, co utrudnia śledztwa. Polska może nie mieć takich samych możliwości jak USA w przeciwdziałaniu takim zagrożeniom.
- Rozwój technologii szyfrujących: Przestępcy korzystają z zaawansowanych systemów szyfrujących, co utrudnia dostęp do ich komunikacji lub danych nawet w przypadku międzynarodowej współpracy.
Współpraca z sektorem prywatnym
- Brak wystarczającej koordynacji: Firmy technologiczne w USA, takie jak Google, Meta czy Amazon, mają kluczowe znaczenie dla śledztw, ale współpraca z nimi bywa trudna. Problemem są różnice w przepisach i wewnętrznych politykach korporacji mogą opóźniać przekazywanie danych.
- Zaufanie firm do organów ścigania: W Polsce firmy mogą mieć obawy co do przekazywania danych ze względu na obostrzenia RODO, a w USA niektóre korporacje stawiają własne interesy nad współpracą z rządami.
Podsumowanie
Główne problemy we współpracy Polski i USA w zakresie cyberprzestępczości wynikają z różnic w przepisach prawnych, trudności proceduralnych, wyzwań technicznych oraz dynamicznego rozwoju zagrożeń cybernetycznych. Chociaż współpraca przynosi pozytywne efekty, dalszy jej rozwój wymaga:
- Uproszczenia procedur prawnych (np. MLAT).
- Harmonizacji przepisów dotyczących ochrony danych.
- Rozwoju zasobów technologicznych i ludzkich w Polsce.
- Zacieśnienia współpracy z sektorem prywatnym oraz w ramach organizacji wielostronnych, takich jak NATO i UE.
Stan na dzień: 18 lutego 2025 roku
Zdjęcie: freepik.com
Cyberlaw by Judyta 