Współpraca między Polską a Stanami Zjednoczonymi w zakresie zwalczania cyberprzestępczości odbywa się w ramach dwustronnych umów, międzynarodowych konwencji oraz współpracy instytucji zajmujących się cyberbezpieczeństwem. Wynika ona z rosnącej skali cyberzagrożeń, takich jak ataki ransomware, hacking, oszustwa internetowe, czy działalność w darknecie, która wymaga szybkiej wymiany informacji i wspólnych działań.
Podstawy prawne współpracy Polska-USA
a) Konwencja Budapeszteńska o cyberprzestępczości (2001)
Zarówno Polska, jak i USA są stronami Konwencji Budapeszteńskiej, która jest podstawą międzynarodowej współpracy w walce z cyberprzestępczością. Dzięki Konwencji doszło do:
- zharmonizowania definicji przestępstw komputerowych;
- ustalenia zasad wymiany informacji w celu zabezpieczania dowodów elektronicznych;
- uzgodnienia zasad wzajemnej pomocy w dochodzeniach, takich jak identyfikacja sprawców czy neutralizacja infrastruktur wykorzystywanych w atakach.
b) Dwustronne umowy o pomocy prawnej (MLAT)
Polska i USA współpracują na podstawie umowy o wzajemnej pomocy prawnej (Mutual Legal Assistance Treaty). MLAT reguluje wymianę dowodów w postępowaniach karnych, w tym danych cyfrowych przechowywanych na zagranicznych serwerach. Dzięki MLAT Polska może uzyskać dostęp do danych przechowywanych przez amerykańskie firmy IT, takie jak Google, Microsoft czy Meta (Facebook), co jest kluczowe w wielu sprawach.
c) CLOUD Act (Clarifying Lawful Overseas Use of Data)
CLOUD Act umożliwia amerykańskim władzom przekazywanie danych przechowywanych przez amerykańskich dostawców usług chmurowych na potrzeby śledztw prowadzonych przez Polskę.
Współpraca na podstawie CLOUD Act jest szczególnie ważna w sprawach związanych z danymi przechowywanymi w chmurze.
Główne instytucje współpracujące
W Polsce:
a) Polska Policja (Centralne Biuro Zwalczania Cyberprzestępczości – CBZC)
CBZC, utworzone w 2022 roku, odpowiada za zwalczanie cyberprzestępczości na poziomie krajowym i międzynarodowym. CBZC ściśle współpracuje z amerykańskimi służbami, np. FBI, w sprawach takich jak ataki ransomware czy przestępstwa w darknecie.
b) CERT POLSKA
CERT Polska jest kluczowym ośrodkiem w wymianie informacji o zagrożeniach cybernetycznych i współpracy z międzynarodowymi partnerami, w tym amerykańskimi CERT-ami.
W USA:
- Federal Bureau of Investigation (FBI): FBI prowadzi współpracę z Polską w ramach globalnych operacji przeciwko cyberprzestępcom, m.in. poprzez swój Cyber Division.
- U.S. Secret Service (USSS): USSS, oprócz ochrony kluczowych osób w państwie, zajmuje się cyberprzestępstwami finansowymi i wspiera polskie organy ścigania w wykrywaniu oszustw.
- CISA (Cybersecurity and Infrastructure Security Agency): CISA współpracuje z Polską w zakresie analizy zagrożeń cybernetycznych i ochrony infrastruktury krytycznej.
Formy współpracy Polska-USA w walce z cyberprzestępczością
a) Wymiana informacji
Polska i USA korzystają z mechanizmów takich jak 24/7 Network, koordynowanego przez Interpol, który pozwala na szybkie przekazywanie informacji o zagrożeniach i przestępstwach w cyberprzestrzeni.
b) Wspólne operacje międzynarodowe
Polska i USA uczestniczyły we wspólnych operacjach przeciwko grupom ransomware i dark web:
- Emotet (2021): Polska odegrała kluczową rolę w likwidacji jednej z największych sieci botnetów, współpracując z Europolem, FBI i innymi krajami.
- Hydra Market: Polska współpracowała z USA przy zamknięciu jednego z największych rynków w darknecie.
- Zabezpieczanie dowodów elektronicznych
Współpraca w zakresie dostępu do danych przechowywanych na serwerach amerykańskich firm, np. Google, Amazon czy Facebook. Polska policja korzysta z procedur MLAT oraz CLOUD Act, by skutecznie uzyskać dane niezbędne do śledztw.
d) Szkolenia i wymiana doświadczeń
Polskie służby, takie jak CBZC, uczestniczą w szkoleniach organizowanych przez FBI i inne amerykańskie agencje. Wymiana doświadczeń obejmuje techniki śledcze, analizy zagrożeń cybernetycznych oraz strategie zwalczania ransomware i phishingu.
Przykłady współpracy Polska-USA
a) Ataki ransomware na polskie firmy
W 2021 roku Polska i USA wspólnie badały sprawy ataków ransomware, takich jak atak na polskie instytucje medyczne i samorządowe, gdzie zaangażowane były grupy cyberprzestępcze z Rosji. FBI dostarczyło dane techniczne dotyczące infrastruktury wykorzystywanej do ataków, co pomogło w ich neutralizacji.
b) Operacje przeciwko grupom hackingowym
Polska i USA współpracowały w zwalczaniu grup hakerskich takich jak REvil, które prowadziły ataki na międzynarodowe korporacje i instytucje publiczne.
Wyzwania w współpracy Polska-USA
a) Różnice w przepisach prawnych
Polska musi przestrzegać przepisów RODO, co czasem utrudnia szybkie przekazywanie danych do USA. CLOUD Act w USA budzi kontrowersje w Europie, ponieważ umożliwia dostęp do danych bez zgody kraju, w którym są one przechowywane.
b) Jurysdykcja nad danymi: Współpraca bywa trudna, gdy dane są przechowywane w chmurze w wielu lokalizacjach, co komplikuje ustalenie, które prawo ma zastosowanie.
c) Brak jednolitych procedur: Procedury MLAT są czasochłonne, co opóźnia działania w dynamicznych sytuacjach, takich jak ataki ransomware.
Perspektywy rozwoju współpracy Polska-USA
a) Usprawnienie procedur prawnych: Polska i USA pracują nad uproszczeniem procedur wymiany danych i dowodów w sprawach cyberprzestępczości.
b) Większe zaangażowanie w NATO: W ramach NATO Polska i USA rozwijają współpracę w zakresie cyberobrony, co obejmuje wspólne ćwiczenia i wymianę informacji o zagrożeniach.
c) Rozwój technologii i narzędzi analitycznych: Wspólne inwestycje w technologie do analizy zagrożeń, takich jak systemy SI (sztucznej inteligencji), które wspierają identyfikację zagrożeń i śledzenie przestępców.
Podsumowanie
Współpraca między Polską a USA w zakresie cyberprzestępczości jest kluczowa dla skutecznego zwalczania globalnych zagrożeń. Opiera się na solidnych fundamentach prawnych, takich jak Konwencja Budapeszteńska i CLOUD Act, oraz na ścisłej koordynacji instytucji, takich jak CBZC i FBI. Pomimo wyzwań, takich jak różnice w regulacjach, współpraca ta przynosi wymierne efekty i jest stale rozwijana.
Stan na dzień: 13 lutego 2025 roku
Zdjęcie: freepik.com
Cyberlaw by Judyta 