Cechą charakterystyczną cyberprzestępczości jest to, że sprawcy takich przestępstw często działają w różnych krajach (jurysdykcjach) i wykorzystują infrastrukturę rozproszoną po całym świecie. Na współpracę międzynarodową składa się szereg mechanizmów, stosowana jest przez liczne organizacje i wykorzystuje się różnorakie narzędzie po to, aby skutecznie przeciwdziałać cyberprzestępczości.
Organizacje i inicjatywy międzynarodowe
Interpol
Interpol koordynuje międzynarodowe działania przeciwko cyberprzestępstwom, wspiera wymianę informacji między krajami i oferuje wsparcie techniczne. W strukturze Interpol-u znajduje się Cybercrime Operational Desk, który specjalizuje się w wykrywaniu i zwalczaniu cyberprzestępczości. Interpol prowadzi specjalistyczne projekty np. Cyber Fusion Centre, które łączą dane z różnych krajów w celu śledzenia globalnych kampanii cyberprzestępczych.
Europol
Europol wspiera kraje Unii Europejskiej w zwalczaniu cyberprzestępczości poprzez wymianę danych, koordynację działań i analizy techniczne. W strukturze Europol-u znajduje się EC3 (European Cybercrime Center) Centrum ds. Cyberprzestępczości, które zajmuje się atakami na infrastrukturę krytyczną, handel narkotykami, bronią i danymi w darknecie, przestępstwami związanymi z ransomware i oszustwami internetowymi.
GLACY+ (Global Action on Cybercrime)
Inicjatywa podjęta przez Unię Europejską i realizowana przez Radę Europy, która wspomaga kraje rozwijające się wprowadzać skuteczne ramy prawne i techniczne do walki z cyberprzestępczością.
CERT (Computer Emergency Response Teams)
Każdy kraj posiada swój zespół CERT lub CSIRT, który współpracuje z innymi państwami w zakresie wymiany informacji o zagrożeniach, analizie technicznej i zapobieganiu atakom.
Umowy międzynarodowe i regulacje prawne
Konwencja budapesztańska o cyberprzestępczości z 2001 roku
Konwencja stanowi najważniejszy międzynarodowy akt dotyczący zwalczania cyberprzestępczości. W jej treści ustalono definicje cyberprzestępstw np. hackingu, phishingu), ustalono procedury współpracy, tj. szybka wymiana informacji, zabezpieczanie dowodów elektronicznych i wzajemna pomoc prawna. Sygnatariuszami tej Konwencji jest ponad 60 państw z całego świata, w tym np. USA i Kanada.
Regulacje Unii Europejskiej
Wśród przepisów Unii Europejskiej, które dotyczą cyberprzestępczości i cyberbezpieczeństwa wymienić należy Dyrektywę NIS (Network and Information Security Directive, która nakłada na kraje UE obowiązek współpracy w zakresie cyberbezpieczeństwa oraz wymiany informacji o zagrożeniach. Innym aktem, który odnosi się do przypadków, gdy dochodzi do wycieku danych i obowiązku współpracy jest Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych (RODO).
Wzajemna pomoc prawna (MLAT)
Wiele krajów korzysta z umów o wzajemnej pomocy prawnej (Mutual Legal Assistance Treaties), które umożliwiają szybkie przekazywanie informacji o przestępstwach, dostęp do dowodów znajdujących się na serwerach w innych krajach.
Sposoby współpracy organów ścigania
Wymiana informacji w czasie rzeczywistym
Wiele krajów korzysta z systemów takich jak 24/7 Network, które umożliwiają szybkie przekazywanie informacji o cyberatakach. Narzędzia, takie jak SIENA (Europol), pozwalają na bezpieczne udostępnianie danych między krajami UE.
Zabezpieczanie dowodów elektronicznych
Organy ścigania często muszą współpracować z dostawcami usług IT (np. Google, Amazon, Facebook) w celu uzyskania danych znajdujących się na zagranicznych serwerach.
W przypadku firm zlokalizowanych w USA stosuje się np. przepisy CLOUD Act (Clarifying Lawful Overseas Use of Data).
Operacje międzynarodowe
Przykłady udanych działań międzynarodowych:
- Emotet: Wspólne działanie Europolu, Interpolu i USA doprowadziło do zneutralizowania jednej z największych sieci botnetów na świecie.
- Darknet Marketplaces: Wielonarodowe operacje (np. zamknięcie „Silk Road” i „Hydra Market”) dzięki współpracy wielu krajów.
Wyzwania w międzynarodowej współpracy
- Różnice w przepisach prawnych: Każdy kraj ma swoje własne regulacje dotyczące cyberprzestępczości i prywatności, co utrudnia szybkie działania. Niektóre państwa nie są stroną Konwencji Budapeszteńskiej, co ogranicza ich zaangażowanie.
- Jurysdykcja nad danymi: Dane przechowywane w chmurze mogą znajdować się na serwerach w wielu różnych krajach, co komplikuje ustalanie, które prawo ma zastosowanie.
- Opóźnienia proceduralne: Tradycyjne mechanizmy pomocy prawnej (MLAT) są czasochłonne i nie zawsze dostosowane do szybkiego tempa cyberprzestępczości.
Rola przedsiębiorców w międzynarodowej współpracy
Przedsiębiorcy, szczególnie w branży IT, często współpracują z organami ścigania, udostępniając dane i wspierając analizy techniczne. Firmy takie jak Google, Microsoft czy Amazon mają dedykowane zespoły zajmujące się współpracą z organami ścigania na całym świecie.
Stan prawny na dzień: 6 lutego 2025 roku
Zdjęcie: freepik.com
Cyberlaw by Judyta 