Ustalenie adresu IP komputera sprawcy przestępstwa i zwolnienie z tajemnicy telekomunikacyjnej

Czym jest adres IP?

Adres IP komputera (z ang. Internet Protocol) stanowi swoisty dowód osobisty komputera czy inaczej jego identyfikator w Internecie.

Za Wikipedia, adres IP stanowi:

„Liczbę nadawaną interfejsowi sieciowemu, grupie interfejsów, bądź całej sieci komputerowej w protokole IP, służącą identyfikacji elementów sieci (…) – w obrębie sieci lokalnej oraz poza nią (tzw. adres publiczny)”.

Wyróżnia się adres IP lokalny i publiczny. Zapis adresu IP odbywa się w standardzie IPv4 (4 liczby), ale ze względu na niemalże całkowite wyczerpanie adresów w tym standardzie aktualnie przechodzi się na standard IPv6 (16 liczb).

Adres IP sprawcy

W związku z tym, że w Internecie dochodzi do coraz większej liczby przestępstw problemem staje się ustalanie ich sprawców. Trzeba pamiętać, że tylko pozornie sprawcy przestępstw są anonimowi w Internecie.

Z perspektywy pokrzywdzonego przestępstwem w Internecie np. wskutek komentarza lub wpisu spełniającego przesłanki zniesławienia lub zniewagi pojawia się konieczność wskazania w prywatnym akcie oskarżenia sprawcy z imienia i nazwiska.

Co, jeśli sprawca pozostaje anonimowy?

W przypadku, gdy sprawca posługuje się „nickiem” i mamy do czynienia z przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego, to zadaniem prokuratora jest ustalenie jego tożsamości. Natomiast w przypadku przestępstw, które ścigane są z oskarżenia prywatnego wszelkie dowody w tym te potwierdzające sprawstwo muszą zostać zgromadzone przez oskarżyciela prywatnego.

Jeśli dane oskarżonego nie zostaną wskazane w prywatnym akcie oskarżenia, to w trybie art. 120 k.p.k. oskarżyciel zostanie wezwany do uzupełniania braków formalnych i jeśli w ciągu 7 dni nie uzupełni braków to złożony prywatny akt oskarżenia stanie się bezskuteczny.

Co należy zrobić, aby pociągnąć do odpowiedzialności sprawcę przestępstwa popełnionego w Internecie?

Pokrzywdzony może sam ustalić tożsamość sprawcy, ale jeśli mu się to nie powiedzie, to należy złożyć Policji ustnie lub pisemnie skargę, o której mowa w art. 488 par. 1 k.p.k. Policja po przyjęciu skargi w razie potrzeby zabezpiecza dowody i przesyła skargę do właściwego sądu.

Procedura zmierzająca do ustalenia tożsamości sprawcy może być długotrwała.

Ustalanie danych osobowych sprawcy przez Policję

Policja powinna:

1. Zabezpieczyć materiał dowodowy – np. oględziny strony internetowej i sporządzenie protokołu z oględzin;
2. Ustalić adres IP komputera – poprzez zwrócenie się do administratora o jego udostępnienie wraz ze zwolnieniem administratora z tajemnicy telekomunikacyjnej.
3. Ustalić dane osobowe sprawcy. 

Zwolnienie administratora z tajemnicy telekomunikacyjnej

W celu zwolnienia administratora (operator/dostawca) z tajemnicy telekomunikacyjnej (art. 218-218b k.p.k.) Policja:

• zwraca się na podstawie art. 60 par. 1 k.p.k. do prokuratora o objęcie ściganiem z urzędu przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego i jeśli prokurator uzna, że przemawia za tym interes społeczny, to obejmuje ściganiem i zwalnia administratora z zachowanie tajemnicy zawodowej;
• jeśli prokurator nie przychyli się do tego wniosku, to Policja kieruje wniosek o zwolnienie z tajemnicy do sądu.

Po ustaleniu adresu IP komputera i danych właściwego dostawcy usług, Policja znowu musi zwrócić się o zwolnienie z tajemnicy zawodowej administratora celem ustalenia danych osobowych usługobiorcy (potencjalnego sprawcy).

Jeśli Policja uzyska dane osobowe sprawcy, to powinna przekazać te dane sądowi.

Okres retencji danych i karalność

Zgodnie z art. 180a Prawa telekomunikacyjnego, pamiętać należy, że dane przechowywane są przez operatorów telekomunikacyjnych przez okres 12 miesięcy (retencja danych).

Natomiast karalność przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego upływa po 3 latach od ich popełnienia.

Komputery ogólnodostępne i domowe

Tutaj pojawia się problem przy komputerach ogólnodostępnych i domowych, czyli takich do których dostęp ma więcej niż jedna osoba. W takich sytuacjach ustalenie sprawcy może być utrudnione, a czasami niemożliwe (np. niemonitorowane kafejki internetowe), ale powinny zostać podjęte przez organy ścigania inne czynności dowodowe, które pomogą ustalić sprawcę poprzez np. dowody w postaci zeznań świadków czy zapis monitoringu.

Czy administrator (właściciel strony internetowej/portalu) powinien udostępniać adres IP oraz dane osobowe na żądanie pokrzywdzonego lub Policji?

Często właściciele stron internetowych stają przed dylematem, czy udostępnić Policji lub pokrzywdzonemu adres IP i dane osobowe usługobiorcy. Ze względu na to, że administrator nie ma możliwości zweryfikowania słuszności takiego żądania, to należy stosować się do zasady udostępniania tych informacji dopiero po zwolnieniu z tajemnicy zawodowej tj. tajemnicy telekomunikacyjnej, o czym wyżej. Może dojść również do naruszenia prawa ochrony danych osobowych.

Stan na dzień: 15 stycznia 2019 roku